Powiedzenie, że narząd nieużywany zanika, w przypadku mózgu nie jest żartem, ponieważ brak jego aktywności powoduje  kurczenie a co za tym idzie obniżenie jego sprawności w zakresie pamięci, koncentracji i codziennego funkcjonowania.

Funkcjonowanie naszego mózgu

Aby mózg dobrze funkcjonował należy mu dostarczyć: tlenu, węglowodanów i pobudzenia, dlatego warto pamiętać o aktywności fizycznej (chociażby spacerach na swieżym powietrzu), zdrowej diecie i odpowiednim treningu intelektualnym. Ćwiczyć mózg i pamięć można przez całe życie, chociaż najlepiej  rozpocząć to jak najwcześniej, bowiem aktywność umysłowa obniża ryzyko trudności z pamięcią w wieku starszym.

Na przestrzeni życia nasza sprawność umysłowa bardzo silnie wzrasta do 16 roku ze względu na fizjologiczny rozwój mózgu, potem stabilizuje się do ok. 25 roku, by następnie w wieku około emerytalnym nastąpiło najsilniejsze osłabienie funkcji intelektualnych. Pasywny styl życia w tym czasie powoduje brak stymulacji mózgu i jest to prosta droga do zaburzeń pamięci. Mózg jest jak mięsień, który dobrze trenowany posłuży nam odpowiednio długo, a trening jest czynnikiem chroniącym przed chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera.

Jak zapewnić sobie trening pamięci?

Odpowiedź na to pytanie jest zależna od wieku. W młodości wiedzę nabywamy na zasadzie zbierania doświadczeń w zakresie wydarzeń ze swojego życia – tworzymy tzw. PAMIĘĆ EPIZODYCZNĄ. Jest to podstawa naszego funcjonowania pamięciowego. Na jej bazie tworzymy kolejny poziom działania pamięci, czyli GENERALIZACJE. Polegają one na znajdowaniu uogólnienia do znanych nam wydarzeń, np. skoro podrzucona piłka spada, to zrzucony ze stołu talerz też. Ostatnim elementem pamięci są IDEE, czyli całkowicie abstrakcyjne pojęcia, które powstają w umyśle ludzi i na nich opiera sie nauka, np. wzory na grawitację czy pojęcia matematyczne. Przez większość edukacji uczymy sie na generalizacjach i ideach, a w życiu codziennym korzystamy z epizodów i generalizacji.

W wieku młodzieńczym natomiast największą trudność sprawia nauka IDEI, a w wieku starszym przypominanie EPIZODÓW. Dodatkowo w obu przypadkach należy skupić się na pracy nad koncentracją i radzeniem sobie ze stresem, co skutecznie blokuje dostęp do pamięci.

Sposoby na ćwiczenie pamięci

1.Najprosztą metodą jest CZYTANIE.

Na poziomie generalizacji i idei: czytając tekst wyodrebij z niego NAJWAŻNIEJSZE informacje, określając fakty, słowa kluczowe, idee – “odsiej” informacje nieważne. Następnie wymień je lub wypisz na kartce. Zastanów się w jaki sposób są ze sobą połączone oraz  jaki ciąg przyczynowo-skutkowy tworzą. W jaki sposób je połączyleś ze swoją wiedzą? Możesz użyć różnych technik wizualnych takich jak MindMap, czyli sporządzanie tzw. map myśli.

W odniesieniu do tzw. epizodów: wybierz dowolny tekst z kategorii, którą lubisz i po przeczytaniu fragmentu zapamietaj jak NAJWIĘCEJ informacji. Zarówno tych ważnych, jak i zupełnie nieistotnych. Możesz od razu wypisywać na kartce nawet całe zdania. Później przejdź do kolejnego fragmentu. I powtórz to działanie. Następnie przypomnij sobie jakie informacje zapamiętałeś z pierwszego tekstu.

2.Drugą metodą ćwiczenia pamięci i koncentracji są ZADANIA SŁOWNO-LOGICZNE, takie jak np.

  • wypisywanie jak największej ilości krótkich wyrazów z wyrazu długiego
  • wypisywanie jak największej ilości wyrazów z danej kategorii (meble, owoce, wybrana litera) w określonym czasie
  • wyodrębnianie cyfry, litery bądź wyrazu z ciągu cyfrowo-literowego
  • łączenie punktów wg określonego schematu
  • wykonywanie działań matematycznych na odpowiednim dla siebie poziomie
  • szukanie synonimów i antonimów do podanych wyrazów

Część tych zadań można wymyślić samodzielnie, a inne ćwiczenia łatwo znaleźć w internecie lub zakupić w ksiegarniach jako książki z ćwiczeniami pamięci. Warto też rozwiązywać KRZYŻÓWKI lub SUDOKU.

3.Pewne struktury pamięci odpowiedzialne za organizację przestrzeni i planowanie usprawniać będzie np. układnie PUZZLI czy KOSTKI RUBIKA albo budowanie budowli z klocków – może być z wnukami  lub wspólnie całą rodziną, co ma dodatkowo wymiar integrujący.

4.Inną metodą wzmacniania pamięci jest NAUKA JĘZYKÓW OBCYCH. Wystarczy 10-15 minut powtarzania słówek dziennie, aby usprawnić naszą pamięć w różnych sferach jej funkcjonowania. Warto też pochylić się nad często nielubianą gramatyką i poszukiwać związków logicznych między znanymi już językami, co pozwoli na budowanie i ćwiczenie wspomnianych wcześniej generalizacji.

Podsumowując, aby poprawić swoje funkcjonowanie w życiu codziennym i zapobiec trudnościom z pamięcią w jesieni życia musimy zacząć pracę znacznie wcześniej, a dzięki systematycznym ćwiczeniom możemy opóźnić efekty starzenia.

mgr Aleksandra Mroczek, psycholog- seniorzy, młodzież, diagnosta, pedagog

 

Bibliografia:

Necka E., i in. (2006)  Psychologia poznawcza, Warszawa, wyd. SWPS

https://szybkanauka.pro/cwiczenie-pamieci/