W naszej kulturze korzystanie z pomocy psychologicznej a tym bardziej psychiatrycznej nie jest popularne i raczej rozważane w ostateczności. Niestety nadal panuje przekonanie, że psycholog, psychoterapeuta a tym bardziej psychiatra to formy pomocy wyłącznie dla osób z głębokimi zaburzeniami psychicznymi. Artykuł ten ma na celu rozwianie tych wątpliwości i przybliżenie informacji na temat różnic pomiędzy poszczególnymi specjalistami oraz w jakich sytuacjach warto się zgłosić do danego specjalisty.
Kim jest psycholog
Psycholog to osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje, potwierdzone wymaganymi dokumentami uzyskanymi w toku kształcenia, do udzielania usług psychologicznych, które polegają m.in. na diagnozie psychologicznej, opiniowaniu, orzekaniu, psychoterapii (po ukończeniu studiów podyplomowych w tym zakresie) oraz na udzielaniu pomocy i konsultacji psychologicznych. Istnieją różne specjalizacje psychologiczne np. można być psychologiem diagnostą klinicznym, czyli specjalistą w zakresie diagnozy klinicznej i prowadzenia różnego typu badań i testów psychologicznych. Psycholog nie ma on uprawnień do przepisywania leków i zwolnień lekarskich, choć podczas diagnozowania opiera się na tych samych co psychiatra kwalifikacja diagnostycznych (ICD-10 lub DSM-5). Ponadto niektórzy psycholodzy specjalizują się w pomocy psychologicznej dzieciom i młodzieży, inni osobom starszym lub przechodzącym różne choroby przewlekłe lub onkologiczne i w związku z tym doświadczających różnych stanów emocjonalnych, psychicznych. Kolejna specjalizacja to pomoc w relacjach rodzinnych i małżeńskich. Jeszcze inny rodzaj specjalizacji to psycholog społeczny oraz rozwoju osobistego, co często łączone jest z obszarem szkoleniowym. Psycholog może być także interwentem kryzysowym, choć wymaga to dodatkowo odpowiedniego przeszkolenia. Aby przetrwać trudne momenty życiowe warto zwrócić się do psychologa, który specjalizuje się w danym obszarze i będzie nam służył swoją wiedzą i doświadczeniem. Psycholog po bądź w trakcie odpowiedniego przeszkolenia może korzystać z metod pracy psychoterapeutycznej.
Psychoterapeuta i jego zakres działania
Natomiast psychoterapeuta jest osobą, która ukończyła podyplomowe studia w zakresie prowadzenia psychoterapii. Osoba taka może być z wykształcenia psychologiem, choć mogła ukończyć też studia wyższe z innego zakresu. Psychoterapeuta powinien odbyć staż kliniczny oraz ukończyć własną psychoterapię a jego predyspozycje są weryfikowane w trakcie rekrutacji i kształcenia w danej szkole psychoterapii. Samo ukończenie danej szkoły psychoterapii nie jest równoznaczne z otrzymaniem certyfikacji, co z kolei można uzyskać po spełnieniu odpowiednich wymogów określonych przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne czy Psychologiczne. Jeśli podejrzewamy, że nasz problem może mieć charakter długookresowy i dotyczyć naszych relacji oraz zachowania, właściwości to odpowiednią formą pomocy będzie psychoterapia zamiast konsultacji psychologicznych. Ważne, aby wybierając psychoterapeutę być świadomym w jakim nurcie on pracuje, co wyznacza stosowane przez niego metody pracy, choć na skuteczność psychoterapii wpływa wiele czynników m.in. osobowość i umiejętności psychoterapeuty. Inaczej pracuje psychoterapeuta wykształcony w nurcie systemowym a inaczej w poznawczo-behawioralnym, gdzie przywiązuje się dużą uwagę do narzędzi i metod pracy, ćwiczeń itp. Natomiast terapeuci pracujący w nurcie integracyjnym czerpią z każdego z nurtów, choć wymaga to odpowiedniej wiedzy, doświadczenia, aby wiedzieć które metody pracy terapeutycznej łączyć ze sobą. Nadmieniam, że badania nie wykazują skuteczności danego nurtu nad innymi, choć najwięcej badań w zakresie skuteczności terapii dotyczy nurtu poznawczo-behawioralnego. Zakres chorób, z którymi zgłaszają się osoby do psychoterapii to m.in. zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości, nerwice, depresje, różnego rodzaju fobie, uzależnienia itp. Psychoterapeuci podobnie jak psycholodzy posiadają swoje specjalizacje i preferowane obszary leczenia, co związane jest z ich kwalifikacjami i doświadczeniem itp.
Kiedy warto skorzystać z pomocy psychiatry?
Czasem równoległe do psychoterapii konieczne jest wdrożenie farmakoterapii, bowiem bez leków z uwagi na zły stan zdrowia psychicznego pacjenta terapia nie jest możliwa. Tu z pomocą przychodzi psychiatra, czyli lekarz specjalizujący się w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych. Bada on uwarunkowania biologiczne, psychologiczne, rodzinno-genetyczne, i społeczne zaburzeń zdrowia psychicznego. Psychiatra podczas diagnozowania stosuje obecnie obowiązujące i te same co psycholog diagnosta kwalifikacje DSM-5 Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób – obecnie ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia. Leczenie psychiatryczne obejmuje farmakoterapię, psychoterapię, choć to nie psychiatra ją świadczy, no chyba że jest także zarazem psychoterapeutą oraz czasem inne metody biologiczne np. elektrowstrząsy w sytuacji ciężkich depresji. Bywa tak, że są pewne typy zaburzeń czy chorób psychicznych jak np. ciężka depresja mające uwarunkowania biologiczne a przejawiające się m.in. w niedoborach serotoniny czy schizofrenia, które bez leków nie mogą być efektywnie leczone. Psychiatra ma prawo do wystawiania recept na lekarstwa, zwolnień lekarskich.
Nie warto zatem bać się psychiatry i zwlekać z wizytą, jeśli widzimy, że nas stan zdrowia psychicznego lub bliskiej nam osoby ulega pogorszeniu należy jak najszybciej udać się do psychiatry i skorzystać z pomocy.
Ponadto każdego z powyższych specjalistów obowiązuje zasada poufności i tylko w sytuacji zagrożenia życia pacjenta lub bliskich jemu osób czy przepisach określonych prawem lekarz czy psycholog, psychoterapeuta mogą być z tej zasady zwolnieni. Warto pamiętać, iż dany specjalista powinien wzbudzać nasze zaufanie i powinniśmy czuć się w jego obecności komfortowo, bezpiecznie, bowiem siła przymierza terapeutycznego na drodze do zdrowia jest niezwykle istotna.
mgr Katarzyna Ładniak-Grońska psycholog diagnosta, terapeuta małżeństw i par, mediator rodzinny