Szczególnie trudne przeżycia, związane z zagrożeniem życia lub utratą poczucia bezpieczeństwa powodują, iż dochodzi do zakłócenia równowagi psychicznej. Zdarza się, że taki stan przechodzi w formę przewlekłą i powoduje różnego rodzaju trudności w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.

Psychotraumatologia jest dziedziną nauki i praktyki klinicznej, obejmującą kompleksową wiedzę na temat mechanizmów radzenia sobie z doświadczeniami traumatycznymi oraz specyfiki zaburzeń po stresie traumatycznym. Psychotraumatolog specjalizuje się w diagnozie psychologicznej oraz terapii osób po traumie – we wczesnych interwencjach oraz w przypadku długofalowych skutków doświadczeń traumatycznych w przeszłości.

PTSD (Posttraumatic Stress Disorder) – zespół stresu pourazowego, zaburzenie, którego doświadczają uczestnicy i bezpośredni obserwatorzy operacji wojennych, bądź osoby z doświadczeniem wypadku komunikacyjnego, napaści, gwałtu, czy maltretowania – zdarzeń grożących utratą życia (własnego lub innych osób) i przekraczających możliwości poradzenia sobie z sytuacją.

Możemy także mówić o traumie relacyjnej, związanej z trudnym, pełnym cierpienia dzieciństwem, poniżającymi, przemocowymi relacjami w rodzinie, środowisku rówieśniczym, zawodowym czy też w związku.

Kryteria diagnostyczne PTSD znajdziemy zarówno w ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems – Miedzynarodowa Klasyfikacja Chorób WHO), jak i w DSM V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego).

Często nawet gdy uda nam się „wyjść na prostą”, zmienić otoczenie, pozostawić za sobą nieprzyjemne doświadczenia i relacje, przeszłość powraca. Przypomina o sobie na różne sposoby. Pojawia się w koszmarach sennych, niechcianych, uporczywych wspomnieniach, pod wpływem podobieństwa sytuacji, miejsca, twarzy… Wybucha lękiem, ucieczką – np. w uzależnienia, albo prowadzi do zastygania w odrętwieniu… Powraca i nie pozwala żyć na bieżąco, tu i teraz. Blokuje możliwość dokonywania racjonalnych wyborów, nie pozwala układać życia w zdrowy sposób, czuć się szczęśliwym. Pamięć stanu wciąż jest żywa, nawet jeśli traumatyczne wydarzenia pozostały daleko.

Profesjonalna terapia traumy pozwala uwolnić się od dotkliwych objawów PTSD, zwrócić ku życiu, „zostawić przeszłość w przeszłości”” (F. Shapiro).

Jedną, choć nie jedyną, ze stosowanych z sukcesem w takich przypadkach procedur jest technika EMDR (Eye Movement Desentisization and Reprocessing) – odwrażliwianie i przetwarzanie za pomocą ruchów gałek ocznych.

Metoda EMDR opiera się na szczegółowym protokole składającym się z 8 kolejno następujących po sobie faz, koncentruje się bardziej na doświadczaniu niż rozmowie i może być stosowana jedynie przez odpowiednio przeszkolonych lekarzy i psychologów.

Zastosowanie przez terapeutę tego narzędzia, ale także pełne empatii i ciepła, wspierające bycie z Pacjentem pozwala na dostęp do żyjących własnym życiem, niezintegrowanych wspomnień i obrazów, a następnie na zintegrowanie ich i ułożenie w nowym kontekście, tak by można było myśleć o traumie, jak o przeszłości. O przeszłości, której wprawdzie nie można wymazać, ale którą można zaakceptować i żyć dalej.